MK
Menşei Kavramı
Menşe, bir malın ekonomik milliyetidir. Menşe kavramı, bir malın taşıdığı ekonomik değerin, hangi ülkeye ait olduğunu ifade eder. Gümrük Kanunu’na göre,
- Türkiye’de çıkartılan madencilik ürünleri,
- Türkiye’de hasat edilen bitkisel ürünler,
- Türkiye’de doğmuş ve yetiştirilmiş canlı hayvanlar,
- Türkiye’de yetiştirilen canlı hayvanlardan elde edilen ürünler,
- Türkiye’de tutulan ve avlanan balıkçılık ve avcılık ürünleri,
- Türkiye topraklarından çıkartılan mineral ürünler Türk menşelidir.
Bu ürünler, tamamen Türkiye’de üretilmiş olan ürünlerdir. Tamamen bir ülkede üretilmiş olan ürünlerin bünyesinde başka bir ülkenin girdisi bulunmaz. Bir ülkede üretilmiş olmakla birlikte, üretiminde başka ülkelere ait girdilerin de kullanıldığı ve o ülkeden ihraç edilecek olan ürünlerde ise, bir ülkede yapılan üretim faaliyeti sonucunda malın o ülke menşei kazanıp kazanmadığının belirlenmesi gerekir.
Eşyanın Menşei Neden Önemlidir?
Günümüzde hiçbir ürünün üretim süreci başından sonuna kadar tek bir ülkenin sınırları içinde gerçekleştirilmiyor. Dünyanın her yerinde üreticiler farklı ülkelerden hammadde temin ederek üretim yapıyorlar. Bir ürünün üretimi bir ülkede başlayıp, başka bir ülkede tamamlanabiliyor. Türkiye’de üretilen bir eşyada, yerli girdilerin yanı sıra, pek çok ülkeden ithal edilen girdiler kullanılabiliyor. Tamamen kendi yerli girdilerini kullanarak üretim yapabilen ülke veya tamamen yerli girdiler kullanılarak üretilen bir ürün bulmak giderek zorlaşıyor. Üretim süreçlerinde yaşanan bu değişim, menşe kavramının ve menşe kurallarının uluslararası ticaretteki rolünü ve önemini arttırdı. İki ülke arasında ticarete konu edilen bir eşyadan alınacak vergiler ve eşyanın tabi olacağı ticaret politikası önlemleri, eşyanın menşeine göre belirleniyor ve farklılaşıyor. Günümüzde “eşyanın menşei”, dış ticaretin en kilit kavramlarından birisidir. Çünkü:
- İthalattan alınacak gümrük vergilerinin hesaplanmasında,
- Ticaret politikası önlemlerinin uygulanmasında,
- Dış ticaret istatistiklerinin tutulmasında,
O eşyanın menşe ülkesi esas alınır. Uluslararası ticarete konu olan bir eşyanın menşeinden bahsederken, o eşyanın hangi ülkeden geldiğinden değil, hangi ülkede üretilmiş olarak addedilmesi gerektiğinden bahsettiğimizi hatırlatalım. Eşyanın menşei; eşyanın tarife sınıflandırması ve gümrük kıymeti ile birlikte gümrük vergilerinin hesaplanmasında kullanılan temel faktörlerden biridir.
Eşyanın Menşei Nasıl Belgelenir?
Uluslararası ticarete konu edilen bir eşyanın bu ticari işleme uygulanacak olan menşe kuralını karşılaması halinde bu durumu belgelemek üzere bir menşe ispat belgesi düzenlenir. Bir mal için hangi menşe belgesinin düzenleneceği, o malın menşeinin tercihli veya tercihsiz menşe kurallarından hangisine dayanılarak belgelendiğine göre farklılık gösterir. Menşe ispat belgeleri konusunda detaylı bilgi almak için tıklayınız.
Menşe Şahadetnamesi
Bir anlaşma yoksa, eşyanın menşei, ülkelerin ulusal mevzuatında yer alan menşe kuralları esas alınarak belirlenir. Bu kurallar çerçevesinde ortaya çıkan menşe kavramına “tercihli olmayan menşe” adı verilir. Eşyanın tercihli olmayan menşei, “menşe şahadetnamesi” ile belgelenir. Tercihsiz menşe kuralları, ithalatçı ülkede geçerli olan ticaret politikası önlemlerinin uygulanmasını sağlarlar. Ticaret politikası önlemleri, belirli ülkeler menşeli eşyanın ithalatında uygulanmaktadır. İthal edeceğiniz eşyaya ticaret politikası önlemi uygulanmaması için, sizden bu eşyanın ticaret politikası önlemi uygulanan ülkeler menşeli olmadığını, başka bir ülke menşeli olduğunu kanıtlamanız istenir. Bunun için de ithalat sırasında “menşe şahadetnamesi” ibraz etmeniz gereklidir. Başka bir ifadeyle, ithal etmek istediğiniz eşyaya indirimli gümrük vergisi oranı uygulanması veya gümrük vergisi alınmaması için eşyanızın “nereden geldiğini” ispatlamanız gerekirken; bu eşyaya ticaret politikası önlemi uygulanmaması için eşyanızın “önlem uygulanan ülkeden gelmediğini” ispatlamanız gerekir. “Menşe Şahadetnamesi” menşe ülkenin yetkili makamları tarafından düzenlenir.
Gümrük mevzuatına göre menşe şahadetnamelerinde aşağıdaki bilgilerin bulunması zorunludur.
a) Eşyayı gönderenin adı, soyadı
b) Türkiye’deki alıcısının adı, soyadı
c) Kapların marka, numara ve sayıları,
d) Eşyanın cinsi, nev’i, brüt ve net ağırlıkları ile kıymeti ve yollama şekli,
e) Şahadetnameyi veren makamın tasdik şerhi, (tarih, imza ile mührü veya kaşesi)
f) Menşe şahadetnamesi eşyanın o ülkede gördüğü değişiklik ve işlemlerden ötürü o ülke menşeli addedilerek verilmiş ise bu husustaki etraflı açıklamalar.
Menşe şahadetnamesi ibraz edilmesine rağmen, ciddi bir şüphe durumunda, gümrük idareleri, sizden ek kanıtlar istemeye yetkilidir.